De Kannenbier-Maatschappij

Een ansichtkaart van de Kannenbier-Versand-Actien-Gesellschaft uit Berlijn. De kruiken werden onder andere gemaakt door het nog steeds bestaande Villeroy en Boch.

We schrijven 1897. Bier voor thuisgebruik wordt door bottelaars afgevuld. Veel van deze bottelaars werken niet erg hygiënisch, waardoor de kwaliteit nogal eens onder de maat is.

In Berlijn en Hamburg is de verkoop van bier in kannen door de Kannenbier-Versand-Actien-Gesellschaft een groot succes. Het bier wordt in speciale, gepatenteerde kruiken, bij de consument thuisbezorgd. Men besluit in Amsterdam volgens ditzelfde concept bier op de markt te gaan brengen.

Amsterdam Hoofdkantoor

Het zat bij aanvang al niet mee. De 'opening der kelders' aan de Prins Hendrikkade 86, zou op 24 december (1897) plaatsvinden en werd in diverse dagbladen met opvallende advertenties aangekondigd. Vanwege de kerstdagen moest de opening echter uitgesteld worden naar dinsdag 28 december. Begin Februari 1898 - door de gladheid kwam een paard dat een kar met kruiken bier van de Kannenbier-Maatschappij trok ten val, een grote hoeveelheid kruiken viel hierbij stuk, een fikse schadepost. Op 12 en 13 februari 1898 verscheen onderstaande tekst in verschillende dagbladen:

De kruiken waren gemaakt van Mettlacher steen en voor de afdichting werd gebruik gemaakt van een ring van guttapercha, een rubberachtig materiaal verkregen uit het melksap van guttaperchabomen

Wat is Kannenbier

Deze vraag is oogenschijnlijk gemakkelijk te beantwoorden en hoewel we reeds een succesvolle maand achter onzen rug hebben, zijn er toch nog vele bierdrinkers, die niet weten wat Kannenbier is en zich daarvan eene verkeerde voorstelling maken. Niet het Bier wat we leveren, is iets nieuws, want de etiquetten en onze prijscouranten bewijzen reeds, dat we Amstel bier en van de buitenlandsche Bieren echt Münchener Pschorr" en echt Pilsener Bier van het Bürgerlicbes Brauhaus leveren. Nieuw is daarentegen niet alleen de verpakking, d. i. de kan, waarvan de constructie met groote moeilijkheden gepaard gaat, maar ook eene hoofdzaak de wijze van vullen met koolzuur, nadat de kan luchtdicht is gemaakt. De bierdrinker heeft daardoor de zekerheid dat hij bier te drinken krijgt dat in alle opzichten gelijk is aan bier van 't vat en dat verre boven het flesschenbier te verkiezen is, omdat het langer goed blijft en beter smaakt. In de gebruiksaanwijzing hebben wij er reeds op gewezen, dat het bier niet te koud gedronken moet worden, want bier, dat te koud is, resorbeert te veel koolzuur en is op het oog dood. Krijgt het bier eenmaal de juiste kamertemperatuur, dan wordt daardoor de koolzuur vrij en het bier laat aan mousseeren niets te wenschen over. Om sneller tot dit doel te kunnen geraken, raden we onzer clënteele aan, de kan voor het gebruik eens even met het deksel naar beneden te keeren en dit ook te doen, wanneer de geheele inhoud niet in één keer wordt leeggedronken. Wat de prijzen aangaat, zoo doen we nog eens opmerken, dat deze lager zijn dan die van bier in flesschen. De bierdrinker heeft er dan ook in elk opzicht zelf het meeste belang bij, wanneer hij zegt: Weg met de flesschen, daarvoor Kannen in de plaats. Door een abuis van den drukker was het formaat van de bestelkaarten te groot en daardoor werden er dan ook door de post eenige aan de afzenders teruggezonden. Dit misverstand is nu evenwel verholpen. Ten einde ons bier ook onder 't bereik van kleinere verbruikers te stellen, hebben wij in alle deelen der stad depots opgericht, waar alle soorten van bieren tegen de oorspronkelijke prijzen, ook bij één enkelen kan te verkrijgen zijn. Wij twijfelen niet of deze practische inrichting zal door de kleinere verbruikers met vreugde worden begroet. Onze zaak heeft in den korten tijd van haar bestaan zulk eene vlucht genomen, dat wij genoodzaakt waren ons Kantoor naar Prins Hendrikkade N°. 21 gebouw Mercurius te verplaatsen, Prins Hendrikkade 86 blijft de expeditie gevestigd. Evenals vroeger blijft ook daar de verkoop aan huis en worden aldaar orders en bestellingen aangenomen. Terwijl wij ons veroorloven nogmaals op de groote zindelijkheid van onzer geheele zaak opmerkzaam te maken, gaven wij onzer geachte cliènteele de verzekering, dat wij hare orders steeds zorgvuldig en prompt ten uitvoer zullen brengen. Van onregelmatigheden in de bestelling of anderszins gelieve men ons in kennis te stellen, bovendien heeft onze looper ten gerieve der klanten voor event. klachten een klachtenboek bij zich. Aan den anderen kant zou het ons zeer aangenaam zijn, wanneer eens voor altijd de dagen werden aangegeven, waarop kan worden gehoord of het Bier kan worden afgeleverd. Wij hopen, dat onze zaak voortdurend in bloei zal toenemen en teekenen

Met de meeste Hoogachting De Directie der KANNEN BIER MAATSCHAPPIJ

De kannen werden Isobarometrisch afgevuld. Bij dit afvullen wordt de fles, of in dit geval de kan, eerst gevuld met koolzuur en onder druk gezet, daarna wordt het bier in de kan gedaan. Het bier komt op die manier niet met de buitenlucht in aanraking.

In mei 1898 zijn er in Amsterdam al zo'n 40 'wederverkoopers' van Kannenbier actief. Er wordt besloten ook filialen in onder andere Rotterdam, Den Haag en Scheveningen te openen. Op 4 juli 1898 wordt de inschrijving opengesteld voor 227 aandelen van 1000 gulden. 73 aandelen zijn al geplaatst. De Kannenbier Maatschappij wordt een N.V. 19 november 1898 maken de commissarissen van de N.V. Kannenbier-Maatschappij bekend dat directeur F.B. Brettschneider zijn functie heeft neergelegd. Th. W. Godefroy, afkomstig van de Zuid-Hollandse Bierbrouwerij, volgt hem op. Het Kannenbier werd ook geleverd aan de kantine van de marinierskazerne in Amsterdam. Op Koninginnedag (destijds 31 augustus) 1900 werd door de Kannenbier Maatschappij op een gratis biertje getrakteerd. Etiket voor het door de Kannenbier-Maatschappij afgevulde Amstel Lager Bier. Het D.R.P. bij het logo staat voor 'Deutsches Reichs Patent'.

In januari 1903 besluit de heer 'J.F. von Sch.' uit Berlijn een rechtzaak aan te spannen tegen de Kannenbier Maatschappij. De prospectus (een wettelijk vereist document, bij een emissie van o.a. aandelen op basis waarvan beleggingsbeslissing moet kunnen worden genomen) zou veel onjuistheden bevatten. In deze prospectus nam men de verkoopgegevens van Hamburg en Berlijn als voorbeeld. Daar werd respectievelijk 85 en 100 hl per dag(!) verkocht. Het moest volgens de makers van de prospectus mogelijk zijn in de vestigingen Amsterdam, Scheveningen, Den Haag en Rotterdam gezamenlijk 100 hl per dag om te zetten. Men ging voor de berekeningen van de te maken winst echter van de helft uit. Er zou 15% winst te behalen zijn. Winst wordt er echter eigenlijk niet gemaakt. Kannenbier Versand A.G. wordt vrijgesproken, maar de samenstellers van de prospectus worden wel degelijk schuldig bevonden. Het Amstel Bock is in 1903 vanaf 14 februari verkrijgbaar voor 25 cent per literkan.

Het pand Prinsengracht 719 wordt in november 1905 verkocht. 1905 - het bockbier wordt vanuit de nieuwe lokatie, prinseneiland 95-97 geleverd. Nieuw zijn de kannen van een halve liter. In 1906 wordt de N.V. Kannenbier-Maatschappij in staat van faillissement verklaard. Godefroy gaat in afgeslankte vorm en zonder N.V. verder. Er wordt alleen nog voor het Amstel Bockbier geadverteerd, vanaf 1922 is dit Bockbier alleen nog in flessen verkrijgbaar. Doordat brouwerijen steeds vaker zelf voor het afvullen gaan zorgen is er voor bottelaars weinig meer te verdienen. Na 1928 lijken de activiteiten van de Kannenbier-Maatschappij beëindigd te zijn.

• 

  Etiket voor het door de Kannenbier-Maatschappij afgevulde Amstel Lager Bier. Het D.R.P. bij het logo staat voor 'Deutsches Reichs Patent'..

• 

  Etiket voor het door bottelaar H.F.W. Deneke Jr. afgevulde Amstel Lager Bier..

Rotterdam

De opening van het filiaal Rotterdam wordt door de twee grootste en bekendste bottelaars aldaar, G.H. Pieterse en J.A. van Olffen, niet bepaald met gejuich ontvangen. Ze verspreiden een folder waarin uitgelegd wordt dat de ring van guttapercha, gebruikt voor de gasdichte afsluiting van de kan, in contact zou komen met het bier en dat dit de smaak zou beïnvloeden. Kurk zou gewoon het beste materiaal zijn. Verder wordt de claim van de Kannenbier Maatschappij dat een kan bier evenveel bevat als drie flesjes als onjuist bestempeld. Een (halve) fles zou ongeveer 0,38 liter bevatten en zodoende zouden drie flesjes 1,14 liter bevatten. Er zijn veel klachten over de kwaliteit van het bier. Het lijkt erop dat regelmatig oud en kwalitatief minder bier wordt geleverd. In mei 1899 is in Rotterdam het Kannenbier niet langer bij depothouders verkrijgbaar, om de kwaliteit te waarborgen wordt het Kannenbier uitsluitend via het filiaal aan de Wijnhaven 107 verdeeld. Tevens worden de kannen van een halve liter geïntroduceerd. Bier dat van de Amstelbrouwerij afkomstig zou zijn, bleek dat in veel gevallen niet te zijn. Dit was in juli 1899 zelfs reden voor de Beiersch Bierbrouwerij de Amstel, de levering van bier aan het Rotterdamse filiaal van de Kannenbier Maatschappij te staken. De Kannenbier maatschappij laat haar klanten echter weten dat men gewoon Amstel bieren bij hen kon afnemen. Begin 1901 heeft men verschillende Amstel bieren in het assortiment, waaronder Gerste I. Ook Gerste I en stout van Heineken is leverbaar, in flessen en kannen. In februari van dat jaar komt daar Amstel Bockbier bij 'zoolang de voorraad strekt'. 25 cent per kan en 20 cent per hele fles. In 1904 wordt het Amstel Bockbier alleen nog in (hele en halve) flessen aangeboden. Ook de andere Amstel bieren zijn kennelijk alleen nog op fles verkrijgbaar. Deze flessen zijn van een kurken ring voorzien, zo wordt nadrukkelijk verteld.

Ook in Groot-Brittannië is de, in dit geval 'Kannenbeer Supply', actief geweest. Het bier werd hier ook ik kannen van een liter aangeboden. Engelsen zijn nogal achterdochtig als het om bier van het vasteland gaat. Ook hier was het na enkele jaren allemaal weer vergeten.

Utrecht

Op 6 december 1898 valt in het Utrechts Nieuwsblad te lezen dat Kannenbier zijn intrede in de stad heeft gedaan. D.L. de Leur aan de Lijnmarkt wordt de vertegenwoordiger. Er zijn acht soorten bier verkrijgbaar, variërend van 15 tot 40 cent waarvan die boven de 25 cent buitenlandse zijn. Op 1 november 1899 maakt de Firma D.L. de Leur bekend niet langer als vertegenwoordiger van de Amsterdamse Kannenbier-Maatschappij op te willen treden.

Den Haag

Het Haagse filiaal werd gevestigd aan de Geest 68-70. Het assortiment was gelijk aan dat in Amsterdam: vijf Amstel bieren en vier Duitse bieren. In 1901 is F. Wagner filiaalhouder en is de Kannenbier-Maatschappij gevestigd aan de Hoefkade 902-904. In kannen wordt dan nog uitsluitend een zestal Amstel bieren aangeboden. Verder Engelse stout, maar alleen in flessen.

Leiden

Filiaal Leiden van de Amsterdamse Kannenbier Maatschappij wordt wordt op 27 februari 1899 aangekondigd. J.C. Klikee aan de Hartesteeg 2. De Haagsche Kannenbier Maatschappij stelt de heer Bekking in de Breestraat aan als agent op 1 mei 1901.

De kannen van de Kannenbier maatschappij, of die van de buitenlandse zusterorganisaties, worden regelmatig op allerlei veilingen (ook op internet) aangeboden. Er zijn er heel veel gemaakt. Betaal dus niet teveel wanneer je er één wilt bemachtigen. Etiketten zijn, helaas voor ons verzamelaars, erg zeldzaam! Dit verhaal is zeker niet compleet, zo heb ik over de vestigingen in Den Haag, Leiden en vooral Scheveningen niet veel terug kunnen vinden. Aanvullingen, op- of aanmerkingen betreffende het bovenstaande? Mail me even: job.kroon@bieretiketten.nl