Edah

Edah was een landelijke Nederlandse supermarktketen, opgericht in 1917, met het hoofdkantoor in Helmond. Het bedrijf had 286 supermarkten, waarvan ongeveer 60 van de formule 'Lekker & Laag', en een museum. Door een prijzenoorlog met Albert Heijn (supermarkt)|Albert Heijn werd eigenaar Laurus (bedrijf)|Laurus gedwongen tot verkoop van alle Edah-supermarkten. Alleen het Edah Museum in Helmond resteert.

Geschiedenis

Ontstaan

Edah staat voor de beginletter van de familienamen van de 4 oprichters: Ebben (ondernemersfamilie)|Jacobus Johannes Ebben, Servaes Bemardus Dames, Jan Nicolaas Aukes en Johannes Bemardus Hettema, allen uit Friesland afkomstige kruideniers die zich begin 20ste eeuw in steden in Noord-Brabant hadden gevestigd. Zij richtten omstreeks 1910 een eerste gezamenlijke bedrijf onder de naam Edah op in Helmond, nadat ze de kruidenierszaak van Schulte hadden overgenomen. Deze vier ondernemers wilden met behulp van de Friese koffiebrander Douwe Egberts door middel van een samenwerkingsverband tussen hun kruidenierszaken een vuist maken tegen grootgrutters als De Gruyter (winkelketen)|'De Gruyter'. Het devies was, massaal inkopen, kostenbeheersing en efficiënt werken om de laagst mogelijke prijzen te kunnen handhaven. In 1917 volgde een nieuwe naamloze vennootschap waarin Dames al niet meer deelnam en in 1922 verliet Ebben de inkoopcombinatie. De families Aukes en Hettema, tevens de grootaandeelhouders, bepaalden vanaf die jaren het beleid.

Groei

Na de Eerste Wereldoorlog steeg de welvaart en dat speelde kruideniers in de kaart. In de periode tussen de beide wereldoorlogen groeide Edah vooral door overname van andere kleinere kruideniersketens in Noord-Brabant|Brabant en Limburg (Nederland)|Limburg, waardoor het bedrijf rond 1930 meer dan honderd filialen had. De jaren 1950-1959|vijftig en 1960-1969|zestig waren tumultueus voor de kruideniersbranche. Aan het roer van Edah kwam de tweede generatie Aukes en Hettema te staan. In die periode kwamen de zelfbedieningswinkels en supermarkten op. Edah werd in een snel tempo omgebouwd tot een echte discount-keten.

Eigen productie

Bij de oprichting van de vennootschap in 1917 nam men een bestaand bedrijfsgebouw aan de Zuid-Willemsvaart te Helmond in gebruik als centraal depot. Daar ontstond al binnen enkele jaren een scala aan eigen productie-activiteiten, zoals in 1920 een koffiebranderij en -maalderij. Verder was er een theemengerij, voermengerij, puddingfabriek, limonadefabriek, sodafabriek (1934) en (circa 1950) slagerij. Ook nam Edah een bestaande margarinefabriek in Wijchen (plaats)|Wijchen over. In 1935 waren in de productiebedrijven te Helmond 132 personen werkzaam. De eigen koffie van Edah werd in de naoorlogse periode actief gepromoot met toepassing van een Amerikaanse manier van branden, Aerotherm.

Expansie

In de periode 1970-1975 vonden veel overnames plaats en Edah wilde uitbreiden op nationaal vlak. Die mogelijkheid deed zich voor toen in 1973 een deel van het noodlijdende Coop_(Nederlandse_supermarkt)|Coop kon worden overgenomen, waarmee Edah een nationale speler in de branche werd. Er volgde expansie met agressieve prijscampagnes. De totale discount-omzet groeide sterk in Nederland en Edah was daarin de grote winnaar met, tot in het begin van de 1980-1989|jaren tachtig, een extra groei die ver uitstak boven het landelijke gemiddelde.

Overname en fusie

In 1976 kwam een einde aan een familie-traditie toen Edah onder de vlag van Vroom en Dreesmann|V&D verder ging. Anton Dreesmann voegde daarmee een 'kruidenierspoot' toe aan zijn imperium. Edah werkte toen al met verschillende winkelformules. Basismarkt en Torro waren nieuw in de markt en Edah kocht de grote Autorama-filialen in het noorden van het land. In 1987 werd Edah BV omgevormd tot Maxeda|Vendex Food Groep BV. Onder die vlag werkten voortaan de verschillende winkelformules (met Edah als grootste en belangrijkste) verder als zelfstandige werkmaatschappijen.

In 1998 fuseerde de Vendex Food Groep waartoe Edah behoorde met De Boer/Unigro tot het Super de Boer N.V. Laurus-concern.

Torro

Torro had onder meer een vestiging in Helmond, waar ook het hoofdkantoor van het moederconcern Edah gevestigd was. Torro had daarnaast vestigingen in Tilburg, Oosterhout, Brunssum, Eindhoven, Ede, Wageningen , Winschoten, Veenendaal, Venray alsmede 7 winkels in Zuid-Holland. In 1994 werden de winkels door eigenaar Vendex omgebouwd naar de formules Edah en Konmar, omdat de winkelformule met 17 winkels niet meer levensvatbaar was. Een geplande winkel in Landgraaf is er nooit gekomen aangezien nog voor de realisatie besloten werd hier een Edah-winkel van te maken.

Ondergang

Op 29 mei 2006 werd bekendgemaakt dat het grootste gedeelte van het Edah-concern werd verkocht aan S&S Winkels. Hier waren ook de meeste winkels van de Edah bij betrokken.

Het hoofdkantoor in Helmond ging op 6 september 2007 dicht, evenals het distributiecentrum in Someren. In dezelfde maand sloten ook de laatste Edah-filialen, op 23 juni 2008 sloot de laatste Edah zijn deuren in de woonwijk Angelslo in Emmen (Drenthe). In totaal werden honderden werknemers overbodig.

Edah Museum

Het Edah Museum is opgericht door oud-directeur Thieu de Wit. Inmiddels maakt het museum onderdeel uit van de Helmondse Cultuurroute.

Externe links

• Website van het Edah Museum