Stout

Stout is een biersoort met een donkerbruine tot zwarte kleur die ontstaat door het gebruik van gebrande of geroosterde mout. Stout is in de eerste helft van de 18e eeuw in Londen ontstaan als een zwaardere variant van de biersoort porter. Het werd aanvankelijk ook stout porter genoemd. Het is niet eenvoudig om stout onder een noemer te vangen. Er bestaan veel verschillende stout-bieren die in alcoholgehalte variëren van 4 tot meer dan 10 volumeprocenten, zowel boven- als ondergistend gebrouwen. Grofweg worden vier varianten onderscheiden. Het (Irish) dry stout of bitter stout is vanwege Guinness de bekendste. Het heeft een laag alcoholgehalte. De milk- of sweet stout is zoeter van smaak. Milk stout wordt met lactose gebrouwen. Lactose is melksuiker dat niet door de biergist in alcohol en koolzuur kan worden omgezet. De export of foreign stout met een alcoholgehalte van 6 tot 9 procent en de Russian imperial stout (RIS). RIS is het zwaarste type stout met 7 tot wel 14 volumeprocenten.

Stout in Nederland

Het van oorsprong Britse stout wordt al eeuwen in Nederland gedronken. De vroegste advertentie voor "London Dubbeld Brown Stout" stamt uit 1814. In Nederland werd ook wel stout gebrouwen, maar dit Engelsche bier haalde het niet bij het origineel. In advertenties benadrukken handelaars dat het stout in Engeland werd afgevuld en beslist geen Hollandsch stout betreft. Daar komt verandering in als Van Vollenhoven begint met het brouwen van een eigen stout. In 1880 wordt aan de brouwerij een inrichting bijgebouwd tot het fabriceren van stout. Ook brouwerij Het Hert uit Vlijmen brouwde destijds een populaire stout, het Corman's Extra Stout. Er was kritiek op het etiket omdat het met de rode ruit op een lichtbruine achtergrond te veel zou lijken op de etiketten van de Engelse concurrent brouwerij Bass & Co. Nog voor de eeuwwisseling werd ook Nederlands stout gebrouwen door onder andere De Zwarte Ruiter, De Haan & Sleutels, Het Haantje, Het Scheepje, ZHB, Deli, Oranjeboom, De Hengeloosche, Lans (Het Hert Haarlem), DAVO (Deventer), Luitingh (groningen) en De 3 Hoefijzers. Amstel komt in 1922 met Super Stout.

De populariteit van stout was te danken aan twee zaken. Het alcoholpercentage was, met 5,5 tot 7,5 procent, hoger dan dat van de andere beschikbare bieren. En stout had de reputatie om geneeskrachtig te zijn. Er is geen ander bier dat zo versterkend is dat de heren doctoren het zelfs aanbevelen. Hoewel die populariteit niet overdreven moet worden. Uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek blijkt dat 50 procent van de Nederlandse bierconsumptie in 1939 bestond uit Pilsener en Münchener, 49 procent uit gewoon lager bier en slechts 1 procent uit overige bieren waaronder bockbier en stout.

Vanwege de schaarste van grondstoffen werd tijdens de tweede wereldoorlog door de leden van het CBK een productiestop voor stout afgesproken. Vanaf 1 mei 1948 werd dit verbod weer opgeheven en voerden ook Bavaria, Dommelsch en Heineken kortstondig een stout onder eigen merk.

Vanaf de jaren 1960 ontstaan de grote brouwconcerns en verdwijnen veel kleine brouwerijen. De aandacht komt vrijwel uitsluitend op het pilsener te liggen. Toch gaat het Nederlands stout niet helemaal verloren. Heineken, die samen met Amstel brouwerij van Vollenhoven had overgenomen, blijft het Van Vollenhoven's Stout brouwen. Oranjeboom handhaaft het merk Trio Stout en enkele andere merken, voornamelijk voor de export.

Het duurde tot 1983 voordat Arcener met een nieuw Nederlands stout kwam. De brouwers hadden al enige ervaring met het brouwen van dit biertype omdat de productie van Trio Stout bij hun vorige werkgever, brouwerij De Vriendenkring, was ondergebracht. Later volgde een stout van de Noorderbierbrouwerij. Met de bierrevolutie van de jaren 2010, waarin het aantal brouwerijen exponentieel toeneemt, staat het stout weer helemaal in de belangstelling. Er wordt zoveel met smaken geëxperimenteerd dat het onderscheid tussen de vier eerdergenoemde stout-typen vervaagt en dat ook het verschil met porter nauwelijks meer is te maken.

Hieronder is een bescheiden overzicht van de rijkdom aan stout-smaken die het Nederlandse bierlandschap te bieden heeft.